Hittegolven worden wereldwijd steeds vaker, langer en heviger, en dit vormt een groeiend gevaar voor de volksgezondheid. In Texas stierven in 2023 meer dan 300 mensen door extreme hitte – het hoogste aantal sinds het begin van de registratie. Onderzoekers van Texas A&M University hebben nu aanwijzingen gevonden dat de risico’s van hittegolven niet alleen te maken hebben met hoge temperaturen, maar ook met een toename van luchtvervuiling die door de hitte wordt veroorzaakt.
Tijdens de hittegolf van augustus 2024 voerde een team onder leiding van promovenda Bianca Pamela Aridjis-Olivos en begeleider Renyi Zhang een pilotstudie uit in College Station, Texas. Gedurende bijna een maand (5 augustus–3 september) werden dag en nacht luchtmonsters verzameld, bij temperaturen tussen 32 en 41 °C. Omdat er geen bosbranden in de buurt waren, konden de onderzoekers de effecten van de hitte zelf isoleren, zonder verstoring door rook.
De luchtmonsters werden onderzocht op stikstofoxiden, ozon, vluchtige organische stoffen (VOS) en nanopartikels, met behulp van zeer gevoelige meetinstrumenten zoals een proton transfer reaction time-of-flight mass spectrometer. De resultaten waren zorgwekkend: bij hogere temperaturen namen de concentraties van ozon, zuurstofrijke VOS en zuurhoudende nanopartikels duidelijk toe. Deze stoffen ontstaan door zonlichtgestuurde chemische reacties in de atmosfeer en vormen een risico voor de volksgezondheid.
Een opvallende ontdekking was dat bomen tijdens hittegolven meer natuurlijke VOS uitstoten, vooral isopreen, een bekende voorloper van ozon. Hoewel deze stoffen op zichzelf niet gevaarlijk zijn, kunnen ze in combinatie met andere emissies en sterke zonnestraling leiden tot een sterke toename van ozon en secundaire organische aerosolen. In een boomrijke omgeving zoals College Station – met veel eikenbomen – kan dit de luchtkwaliteit aanzienlijk verslechteren.
De onderzoekers benadrukken dat dit mechanisme een extra gezondheidsrisico vormt tijdens hittegolven, bovenop de directe effecten van hitte zelf. Ze adviseren de bevolking daarom om tijdens piekuren (12–16 uur) zoveel mogelijk binnen te blijven, lichamelijke inspanning en verkeer langs drukke wegen te vermijden, de lokale luchtkwaliteitsindex te volgen en ramen gesloten te houden om blootstelling aan vervuiling te beperken.
Toch zijn zulke gedragsmaatregelen slechts tijdelijke oplossingen. De onderzoekers stellen dat echte vooruitgang alleen mogelijk is door beter te begrijpen hoe klimaatverandering de chemie van de atmosfeer beïnvloedt en hoe dit de vorming van schadelijke luchtverontreinigende stoffen tijdens hittegolven versterkt. Deze kennis kan helpen bij het ontwikkelen van nauwkeurigere voorspellingen en strategieën om de volksgezondheid te beschermen in een steeds warmer klimaat.