Statines - wondermiddel of
tragedie?
Door: Melchior Meijer
Statines, medicijnen die het
cholesterolgehalte verlagen, worden ook in Nederland uitgeschreven alsof het aspirientjes
zijn. Dit jaar slikken we voor 320 miljoen euro en de trend wijst - met dank aan de
vergrijzing - steil omhoog. Het gouden kalf van de farmaceutische industrie redt levens.
Zegt die industrie. Zeggen ook de meeste artsen. Maar een groeiende groep dwarsliggers
speurt onraad. 'Statines voorkomen misschien een enkel hartinfarct, maar ze werken
chronisch hartfalen in de hand,' aldus een cardioloog. Een collega: 'Ik denk dat mensen
die deze pillen slikken zich heel ongerust moeten maken.'
Gebruikt u Lipitor? Gefeliciteerd! Met
het gebruik van Lipitor (…) bent u op de goede weg naar gezonde cholesterolwaarden.
Wie zojuist van de dokter een receptje heeft gekregen voor de populaire
cholesterolverlager Lipitor, wordt op de website van fabrikant Pfizer
(www.ikgebruiklipitor.nl) aangesproken als uitverkorene. De boodschap, zij het wat
subtieler uitgedrukt: volg de adviezen van de farmaceut strikt op - in de praktijk komt
dat doorgaans neer op levenslang slikken - en de gevreesde zwarte limousine zal nog lang
uw deur voorbij rijden. Vlotte babyboomers fietsen en golven op de achtergrond dat het een
aard heeft. Samen zullen we dat vermaledijde cholesterol wel klein krijgen. Join the club!
Lipitor (atorvastatine) is een van de
vele razend goed verkopende telgen uit de familie van de zogenoemde HMG-CoA reductase
remmers, ofwel cholesterolsynthese remmers, ofwel statines. Farmaciegigant Merck was in
1987 de eerste die het middel onder de naam Mevacor (lovastatine) op de markt zette.
Mevacor was niets minder dan een revolutie. Eindelijk was het mogelijk zelfs fors
verhoogde cholesterolspiegels met een enkel pilletje per dag te 'normaliseren'. Geen
spartaanse diëten meer, weg met de bittere poeders waar je ook nog eens hondsberoerd van
werd. En wat nog mooier was: statines bleken het 'gunstige' HDL-cholesterol met rust te
laten. Inmiddels heeft elk groot farmaceutisch bedrijf zijn eigen statine. De één is wat
potenter dan de ander, maar in principe doen ze allemaal hetzelfde. Miljoenen mensen over
de hele wereld slikken dagelijks trouw hun Zocor, Lipitor, Lescol, Crestor, Pravachol en
binnenkort ook no-name kloons. "Statines zijn de nieuwe aspirine," verkondigde
onderzoeker Rory Collins onlangs zelfs juichend in het medische tijdschrift The Lancet,
naar aanleiding van de Heart Protection Study. Uit dit zeven jaar lange, door Merck
betaalde onderzoek onder 20.000 Britten bleek namelijk dat statines iederéén enigszins
beschermen tegen een hartinfarct. Ouderen, jongeren, mannen, vrouwen, mensen met heel hoge
cholesterolspiegels en mensen met normale of zelfs erg lage cholesterolspiegels. Onze
eigen Nijmeegse hoogleraar atherogenese Anton Stalenhoef gaat wat minder ver dan Collins,
maar is niettemin 'denderend positief'. Hij noemt statines 'de nieuwe penicilline'. Het
moet dezer dagen leuk werken zijn bij bedrijven als Merck, Astra-Zeneca, Novartis en
Pfizer. Alles wijst erop dat hun cholesterolverlagende kuurtjes à 1000 euro per jaar een
ongeëvenaarde afzet zullen vinden in onze vergrijzende bevolking.
Er zijn echter dokters die de zegetocht
van het lucratieve wondermiddel met argusogen gadeslaan. In vooraanstaande medische
tijdschriften waarschuwen ze voor nadelige consequenties bij langdurig gebruik. Hun
bezwaren liegen er niet om. Blootstelling aan statines zou ondermeer kanker, chronisch
hartfalen en geheugenverlies in de hand werken. Bijwerkingen die uiteraard niet in de
bijsluiter staan. Een hartmedicijn dat hartfalen veroorzaakt? Begin 2002 riep een groep
Australische cardiologen in het toonaangevende vakblad Journal of the American College of
Cardiology op tot een grootscheeps onderzoek naar dat vermeende, paradoxale verband.
Chronisch hartfalen, een invalidiserende aandoening waarbij de hartspier langzaam maar
zeker aan pompkracht inboet, komt in de geindustrialiseerde landen steeds vaker voor.
Vaker dan kan worden verklaard door de vergrijzing en het toenemend aantal mensen dat een
acute hartaandoening overleeft, menen de auteurs van de oproep. En voegen er aan toe dat
'oplettende artsen over de hele wereld de kwistig voorgeschreven statines in de
verdachtenbank [plaatsen]'.
Die verdenking komt natuurlijk niet uit
de lucht vallen. "Statines maken slachtoffers - véél slachtoffers - en het is
onderhand aardig duidelijk hoe dat komt," luidt het boude commentaar van cardioloog
Peter Langsjoen uit Tyler, Texas, USA. Langsjoen hing een begerenswaardige praktijk in een
academisch ziekenhuis aan de wilgen om zich geheel te kunnen wijden aan wat hij noemt
'statine-geïnduceerd hartfalen'. Hij begint een beknopt college medische biologie dat
ondanks de Mexicaanse Hond-achtige herrie op de lijn niets aan duidelijkheid te wensen
overlaat. "Statines blokkeren de activiteit van het enzym HMG CoA-reductase. Dat is
in het lichaam verantwoordelijk voor de aanmaak van mevalonaat, de voorloper van zowel
cholesterol als co-enzym Q10. Dat Q10, ook wel ubiquinon genoemd omdat het betrokken is
bij talloze fysiologische processen, is essentieel voor het functioneren van de
mitochondrieën, de energiefabriekjes in onze cellen. Iemand die een statine slikt,
berooft zijn lichaam dus niet alleen van cholesterol, maar ook van de Q10 die het normaal
gesproken aanmaakt. Hoe hoger de dosis, hoe minder er van beide essentiële factoren
circuleert. De cellen die Q10 het hardst nodig hebben zijn die van het zenuwweefsel, van
de skeletspieren, maar vooral die van de hartspier. Hartspiercellen vrèten Q10. Krijgen
ze niet voldoende, dan zeggen ze vroeger of later 'bekijk het maar' en de patiënt meldt
zich met chronisch hartfalen. Oudere statineslikkers ontwikkelen binnen een half jaar tot
een jaar een gevaarlijk Q10-gebrek, bij jongere mensen kan het enkele jaren duren. De
allereerste symptomen? Vooral extreme vermoeidheid en spierpijn. Later komt
kortademigheid. Ik zie in mijn praktijk twee à drie nieuwe gevallen van
statine-gerelateerd hartfalen per week en het eerste wat ik dan doe is de Q10-spiegels
meten en opkrikken met goedkope pilletjes uit Japan. In Japan is Q10-suppletie een
standaard interventie bij hartfalen."
Langsjoen publiceerde vorig jaar een
eigen onderzoekje waarin hij observeert dat tweederde van de mensen al na een half jaar
statine-therapie diastolische dysfunctie vertoont, een eerste teken van hartfalen.
"Dokters schrijven deze medicijnen met een verpletterende nonchalance voor. Het gaat
echt om uitermate tricky spul." In de zomer van 2001 bezweken plotseling opvallend
veel mensen die de drie jaar eerder geintroduceerde statine Baycol (cerivastatine)
slikten. Toen een agressieve ontkenningsstrategie overduidelijk ongeloofwaardig begon te
worden, nam farmacieconcern Bayer de pil die haar vlaggenschip had moeten worden van de
markt. Was Baycol zoveel gevaarlijker dan haar zusjes van de concurrentie? "Het was
waarschijnlijk wat potenter," zegt Langsjoen droogjes. "Maar een statine is een
statine." Na het Baycol-incident stuurde een groep artsen en wetenschappers onder
aanvoering van de Italiaanse arts/biochemicus Gian Paolo Littarru een petitie aan
ondermeer de gezondheidsautoriteiten van de EU. Uit die petitie: 'Het is mogelijk dat de
gemelde statine-gerelateerde sterfgevallen het topje van een ijsberg vertegenwoordigen.
(...) De omvang en gevolgen van het farmacologisch geïnduceerde Q10-gebrek mogen niet
worden onderschat. Er zijn aanwijzingen dat wij dokters met de beste bedoelingen een
levensbedreigende toestand creëren bij miljoenen patiënten. Gedegen onderzoek laat zien
dat aanvulling met een goed opneembaar supplement de gesignaleerde tekorten volledig kan
opheffen.'
Zouden de farmaceutische bedrijven, met
al de competentie en technologie die ze kunnen kopen, werkelijk niet weten wat individuele
dokters met eenvoudige middelen vaststellen? Beschikken ze misschien over onbekende data,
waaruit blijkt dat de verontruste artsen er falicant naast zitten? Al te grote
nieuwsgierigheid van buitenstaanders wordt in de branche niet gewaardeerd. Zonder over te
gaan tot illegale methoden krijgen pottenkijkers geen wezenlijke informatie boven tafel.
Toch kan veilig worden aangenomen dat de industrie van het 'manco' op de hoogte is. Merck
& Co Inc. deponeerde namelijk op 29 mei en 12 juni 1990 de patenten US 4929437
respectievelijk US 4933165, beide met de omschrijving: 'Geïntegreerde combinatie van
Co-enzym Q10 en HMG-CoA reductase remmers'. Merck verschafte zich dus het alleenrecht op
een combinatiepil met een statine en Q10. De patenten liggen al twaalf jaar ongebruikt in
de brandkast. Merck wil kennelijk niet aan die combipil, de concurrentie kan er niet aan.
"We staan aan de vooravond van de grootste medische tragedie allertijden," zegt
cardioloog Langsjoen. "Nooit eerder bracht het medische establishment miljoenen
gezonde mensen bewust in levensgevaar. Ik beschouw mijn geweldige professie de laatste
tijd met een mengeling van medelijden en verachting."
Waarom wil de farmaceutische industre een
simpele formule die op z'n best een onbeschrijflijke hoeveelheid leed voorkomt en in het
slechtste geval geen extra schade toebrengt kennelijk per sé van de markt houden? In het
beperkte clubje onafhankelijke artsen en wetenschappers dat zich met deze problematiek
bezighoudt, voert één verklaring de boventoon. 'Zo'n combipil moet net als elk ander
nieuw medicijn opnieuw klinisch worden getoetst,' e-mailt de Amerikaanse biochemicus
Christian Allen, voormalig medewerker van de National Institutes on Health. 'Er moeten dan
vier groepen worden gevormd. Een placebogroep, een groep die de combipil krijgt, een groep
die alleen een statine krijgt en een groep die alleen Q10 slikt. Extra Q10 heeft in
kleinere studies bewezen gunstige effecten te hebben op de conditie van hart- en
bloedvaten. Het zou dus kunnen dat de mensen in de Q10-groep het net zo goed of beter doen
dan de groepen die de combi of de statine slikken. Dat moet voor de fabrikanten een
spookscenario zijn. Ze zouden dan zelf aantonen dat een 'waardeloos' voedingssupplement
werkzamer en vooral veiliger is dan hun astronomische winsten genererende designerdrug.'
Intussen, zo verklaren ongeruste wetenschappers de enorme professionele desinteresse,
hebben veel dokters er geen benul van dat Q10 een cruciale rol speelt bij de
energieproductie in de cel. Cardioloog Langsjoen: "Ze denken dat het een
tovermiddeltje uit de damesbladen is, in dezelfde categorie als haaienkraakbeen en
appelazijn."
Voor alle duidelijkheid, statines bieden
wel degelijk een zekere bescherming tegen doodsoorzaak nummer één, het hartinfarct. Dat
effect is echter onafhankelijk van de mate van cholesterolverlaging, want mensen met lage
cholesterolwaarden profiteren evenzeer als mensen met hoge waarden, terwijl degenen bij
wie het LDL het minst zakt, de beste vooruizichten hebben. Statines blijken 'toevallig'
ook krachtige ontstekingsremmers te zijn, in staat om de atherosclerotische plaques die
een infarct kunnen uitlokken te stabiliseren. Dat redt inderdaad levens. Maar
geneesmiddelenfabrikanten verstaan de kunst van het marskramen. Zonder te liegen, geven ze
een voorstelling van zaken die de argeloze burger - artsen helaas niet altijd uitgezonderd
- om de tuin leidt. Een kwestie van goochelen met cijfers. Een aardig voorbeeld is de
WOSCOPS-studie, waarin gekeken werd naar het effect van pravastatine bij gezonde mensen
met een erg hoge cholesterolspiegel. Deze groep wordt in Nederland vrijwel standaard
behandeld met een statine. In zijn promotiemateriaal rept de fabrikant van een
indrukwekkende 25 procent risicoverlaging. Maar wat betekent dat? Dat in de niet
behandelde groep 25 procent meer hartdoden vielen? Geenszins. Van de 'patiënten' die
Pravachol gebruikten, was 98,8 procent na 5 jaar nog vrolijk in leven. Bij de patiënten
die het met een placebo hadden moeten doen, zette 'slechts' 98,4 procent na 5 jaar nog
elke ochtend de voeten op het koude zeil. De relatieve risicoverlaging - het verschil
tussen 1,2 en 1,6 - is inderdaad 25 procent. Een verschil dat nog net statistisch relevant
is.
Tegenover deze bescheiden winst staat dat
nogal wat studies een sinistere oversterfte aan vooral kanker laten zien. Berucht is de
zogenaamde CARE-studie, waarbij dertien vrouwen in de statinegroep borstkanker
ontwikkelden, tegen slechts één in de controlegroep. Een andere enorme studie, het EXCEL
project met in de hoofdrol Merck's lovastatine, werd voortijdig gestaakt toen na een jaar
wel erg veel Mevacor-slikkers het loodje bleken te leggen. In dierproeven leidt langdurige
blootstelling aan statines vrijwel per definitie tot kanker en een ontijdig einde, maar
volgens de industrie is het onverantwoord dergelijke 'harde eindpunten' te extrapoleren
naar mensen. Hetzelfde verweer gebruikt ze ten aanzien van een in Nature Medicine
gepubliceerde Zwitserse studie, waaruit blijkt dat Lipitor, Mevacor en Pravachol in
diermodellen de T-Helper cellen, de elitetroepen van het immuunsysteem, knock-out slaan.
De auteurs achten de afweer-onderdrukkende capaciteit van statines zo groot, dat ze er een
toepassing voor zien bij de behandeling van transplantatiepatiënten. Prachtig! Jammer
alleen dat een gecompromitteerd immuunsysteem allerlei vormen van kanker meer kans geeft.
Zit een gezonde babyboomer met een wat verhoogd cholesterol daar op te wachten? Ruim zes
jaar geleden schreven de onderzoekers Newman en Hulley in het Journal of the American
Association ten aanzien van het kanker-risico: 'Experimenten met dieren en mensen
suggereren dat statinegebruik moet worden vermeden, behalve bij patiënten met een hoog en
onmiddellijk risico op [een hartinfarct].
Dr. Jørgen Vesti-Nielsen, een internist
uit het Zweedse Karlshamn, opperde onlangs tijdens een lezing nog twee mogelijke
verklaringen voor het gesuggereerde kankerverwekkende effect. "Statines stimuleren in
lage doses angiogenese, de aanmaak van nieuwe bloedvaatjes. Tumoren hebben voedingsstoffen
en dus bloed nodig voor hun groei. Ze zijn afhankelijk van een uitgebreid netwerk van
bloedvaatjes. Zonder de snelle aanleg van zo'n netwerk kunnen ze niet eens ontstaan. Elke
stof die de aanmaak van nieuwe vaatjes stimuleert, werkt het ontstaan en de verspreiding
van kanker in de hand. Fins onderzoek suggereert bovendien dat statines de lichaamscellen
minder gevoelig maken voor insuline. Wie van u, collegae, ontkent nog dat
insulineresistentie een belangrijk mechanisme is achter vele vormen van kanker?" In
erg hoge doses blijken statines de vorming van nieuwe bloedvaatjes juist tegen te gaan.
Mensen met een matig risico op cardiovasculaire narigheid worden doorgaans echter
levenslang op een lage dosis gezet.
Voormalig astronaut en NASA-arts Duane
Graveline uit Florida raakte tot zijn ontzetting twee keer 'volledig de weg kwijt' vlak
nadat hij na zijn jaarlijkse vliegerkeuring op Lipitor was gezet. Twee keer werd hem op de
EHBO verteld dat hij een episode van Transient Global Amnesia (voorbijgaand algemeen
geheugenverlies) had doorgemaakt. Een zeldzame aandoening, die in de literatuur niet wordt
genoemd als relevante bijwerking van statines. De arts maakte zich dus ernstige zorgen
over een mogelijk op handen zijnde dementie. Tot hij in contact kwam met dr. Beatrice A.
Golomb, een epidemiologe die speurt naar onbekende bijwerkingen van statinegebruik. Toen
werd hem duidelijk dat hij beslist niet de enige statineslikker is die plotseling, zonder
enige waarschuwing in een 'volstrekt zwart gat van enkele uren' belandde. Golomb kreeg na
een oproep honderden reacties van patiënten en artsen en staat nu voor de ingewikkelde
klus het eventuele verband tussen statinegebruik en tijdelijk geheugenverlies hard te
maken.
Zien Graveline, Golomb en andere dokters
spoken? In de onderzoeken die geneesmiddelenfabrikanten moeten overleggen alvorens een
medicijn wordt toegelaten, wordt algemeen geheugenverlies niet genoemd als serieuze
bijwerking. Een zo ingrijpend probleem zou toch aan het licht gekomen zijn? Biochemicus en
lipidendeskundige Joel M. Kauffman van de Universiteit van Philadelphia nam de
onderzoeksrapporten onder de loep en vond een weinig koosjere verklaring.
"Farmaceutische bedrijven hebben de gewoonte om een ernstige bijwerking die de
introductie van een nieuw middel kan dwarsbomen, op te delen in zes of zeven verschillende
categorieën. Dat is een beproefde methode om echt onrustbarende bijwerkingen onder de 1
procent-drempel te houden. Algemeen geheugenverlies kan bijvoorbeeld worden opgesplitst in
categorieën als verwarring, geheugenzwakte, seniliteit, dementie en verminderd cognitief
functioneren. Je maakt van één onrustbarend vaak optredende bijwerking simpelweg
meerdere zeldzame bijwerkingen." Een slimme verdwijntruc, die de controlerende
instanties kennelijk niet altijd doorzien.
Slikken of niet slikken? Nefarma, de
overkoepelende organsiatie van onderzoek bedrijvende farmaceutische bedrijven in
Nederland, zegt bij monde van een woordvoerster niet van eventuele bezwaren op de hoogte
te zijn. Geconfronteerd met de brandbrief van biochemicus Littarru en collega's, verwijst
zij naar het hoofd Communicatie en Public Relations, mevrouw Meijsing. Waarom zijn er
patenten aangevraagd op een combinatiepil? Waarom zijn die twaalf jaar lang niet gebruikt?
Mevrouw Meijsing blijft het antwoord schuldig, want ze is dagen achtereen 'net even de
deur uit'. Ook op e-mail wordt niet gereageerd.
"Als de dokter het voorschrijft, kun
je gerust aannemen dat de noodzaak ruimschoots opweegt tegen de eventuele risico's,"
zegt een woordvoeder van het Nederlands Huisartsen Genootschap. "Het is maar hoe je
het bekijkt," pareert dr. Marshall E. Deutsch, een cholesterol-expert die onderzoek
deed naar het nut van een vetarm dieet bij kinderen. "De totale mortaliteit in
behandelde groepen is - alle bombarie ten spijt - niet lager dan die in groepen die geen
statine krijgen. Zelfs voor mensen met erg hoge cholesterolspiegels is de winst mager.
Alles wijst er bovendien op dat de totale sterfte na een jaar of vijf behandeling juist
stijgt. Als je per sé niet met een hartinfarct bij Petrus wilt aankloppen - maar liever
met kanker, chronisch hartfalen, een beroerte, een strop om je nek of wat dan ook - kun je
het gebruik van een statine overwegen. Als het je weinig uitmaakt waaráán je gaat, als
je meer belangstelling hecht aan de kwaliteit van je resterende jaren, kun je beter van
een statine afzien. Zonder parachute uit een vliegtuig springen, biedt uitstekende
bescherming tegen kanker. Het heeft echter zulke drastische consequenties voor de totale
mortaliteit, dat geen arts het als behandeling inzet. Ik hoop dat deze vergelijking in de
toekomst misplaatst zal blijken te zijn. Maar ik vrees van niet."
Eerder gepubliceerd in het AD Magzine,
januari 2004
Reactie van vooraanstaand
Amerikaanse cardioloog
Dear Melchior Meijer,
I am happy to share my thoughts and
observations on the prevalent and insidious adverse consequences of statin therapy. These
adverse affects are, as you point out, unknown and unrecognized by the vast majority of
physicians. It is important to note that patients on the other hand are beginning to be
very suspicious of the entire medical/pharmaceutical industry and patients will be the
true Achilles' heel of the statin crusade. I believe you will find a very eager and
receptive audience among statin users. One of my favorite characteristics of patients is
the wonderfully
protective habit of non-compliance. Fifty percent of patients in the US stop their statin
therapy after 1 year and 75% are off by 2 years. Obviously they know one fundamental fact
that their doctors do not..statins make you feel bad. Patients may have never heard of
bioenergetics, CoQ10 or diastolic dysfunction but they do know fatigue, exhaustion,
weakness and muscle pain.
Seventy five percent non-compliance at 2
years is the good news. The remaining 25% represents a true medical tragedy of staggering
proportions. Based on our observations, 70% of this group will develop early heart muscle
weakening (diastolic dysfunction) within 6 months and the majority will go
on to develop overt heart failure. This congestive heart failure (CHF) is of course blamed
on everything but statins (eg atherosclerotic cardiovascular disease, hypertension,
diabetes mellitus or "bad luck"). Here in the US we are in the midst of a
"CHF epidemic". Over the last decade the prevalence of CHF has increased from
9/1000 to 20/1000 population and I think it is no coincidence that this corresponds to the
explosive growth of statin therapy.
You mention two other categories of
potential statin harm that are in a way more frightening then HF: cancer and brain/nerve
damage. At least with early HF you feel bad and can stop the statin with reasonable hope
of recovery. In contrast, by the time you come down with invasive breast
cancer as in the CARE trial, it is likely too late. If we are unfortunate enough to endure
another decade or so of rampant statin usage, the delayed carcinogenic effect of these
drugs will become painfully obvious.
The memory loss from statins is very real
and not that rare. The cases I have seen are not as dramatic as Duane Graveline's but my
impression to date is that these CNS (central nervous system) changes are permanent.
I too have often wondered what goes on in
the minds of the powerful decision makers at Merck. They clearly have just sat on their
two 1990 patents. The concept of adding CoQ10 to statins in one pill to offset the
drug-induced nutrient depletion and thereby limit side effects is straightforward and
sound. The concept of drug/nutrient interaction is not new in medicine; for example B6
with INH (isoniazid) therapy for TB (tuberculosis) and folic acid with methotrexate
therapy for rheumatoid arthritis. Why this particular drug/nutrient interaction has been
ignored by the pharmaceutical industry is a mystery to me. I would think that making the
drug safer and better tolerated would improve long-term compliance and insure long-term
profits. May be they know the days of the statin crusade are numbered and are only
thinking of short-term profits. I certainly don't pretend to understand it.
Overall, your article is very complete
and accurate and I would love to have a copy of the final product. I view the statin
crusade as the single greatest mass poisoning in human history. To knowingly induce a
life-threatening nutrient depletion in millions upon millions of people has
no historical precedent and can correctly be called evil. This may seem a harsh
exaggeration but if you saw the accelerating flood of statin-induced carnage that comes
into my clinic, you would feel three simultaneous emotions: Sorrow, anger and disbelief.
I hope that these comments are helpful
and it will be very interesting to see what kind of reaction your article elicits.
Sincerely,
Peter H. Langsjoen, MD, FACC, PA
Kritiek van
Stichting Bloedlink
Na publicatie van dit artikel werden artsen en ziekenhuizen
letterlijk overspoeld met reacties van bezorgde statine-gebruikers. Velen herkenden de
bijwerkingen, maar kregen bij hun dokter nul op het rekest. ‘Absolute nonsens’,
was het antwoord. De Utrechtse internist Dr Jeen Haalboom schreef op de door de
farmaceutische industrie betaalde website Cardiology.nl dat de aantijgingen volledig uit
de lucht gegrepen waren. Haalboom checkte de genoemde argumenten door middel van een
Google-search, vond weinig en concludeerde op basis daarvan dat Meijer een idioot moest
zijn. De onder ‘zijns gelijken’ op handen gedragen medicus legde daarmee een
beangstigend gebrek aan vitale vakkennis bloot. De Stichting Bloedlink – een eveneens
vrijwel volledig door de statinefabrikanten bekostigde belangenorgansatie van mensen met
een erfelijk verhoogd cholesterol – reageerde furieus. De organisatie diende een
klacht in bij de Raad voor de Journalistiek. Meijer legde die klacht voor aan de Canadese
atherosclerose-deskundige Ir Eddie Vos (vriend van Dr Kilmer McCully, de man die in de
jaren ’60 op het belang van homocysteïne wees) en aan de gerenommeerde
cholesteroldeskundige Dr Uffe Ravnskov. Vos ontzenuwde de meeste argumenten met korte
opmerkingen en verwijzingen, zoals een ieder zelf kan zien.
Onder de aanklacht staat de reactie die Meijer ter verdediging
naar de Raad voor de Journalistiek stuurde. Waar Karel van de Graaf en Felix Meurders in
het programma De Leugen Regeert niet gehinderd door kenis van zaken partij kozen voor de
in hun hemd gezette dokters, oordeelde de Raad voor de Journalistiek dat Meijer niet
onzorgvuldig, suggestief of onverantwoord te werk was gegaan, maar zijn werk had gedaan.
De Raad verklaarde de klacht ongegrond.
Dear
Melchior: Thank you for a copy of this letter in Dutch. I spliced some
comments and two figures from trials into the text that represent my appreciation of the
allegations. My text is in English and in bold print to distinguish it from the
original text.
In summary, the complaint is groundless, there
is no reference to a single clinical study and there is not a shred of trial evidence that
any in this group’s suggested 135,000 genetically high cholesterol subjects would
either be harmed by the article, or would benefit by the class of drugs embraced, i.e.
mevalonate synthesis inhibitors.
Eddie Vos
---------------------------
Secretariaat van de Raad voor de Journalistiek
P/a Joh. Vermeerstraat 22
1071 DR AMSTERDAM
t.a.v. mevr. Mr D.C. Coene
Bennebroek, 23 januari 2004
Betreft: klacht tegen auteur en hoofdredactie
van AD Magazine A04.1.10
Geachte mevrouw Coene,
Eén van de twee langste artikelen in het AD
Magazine van 10 januari j.l. was getiteld ‘Wondermiddel of tragedie?’. Op de
cover van dit magazine stond aangekondigd: ‘Cholesterol? Pas op met pillen! De
verkorte inhoudsopgave op pagina 3 vermeldde:
Gevaarlijke medicijnen. Miljoenen mensen
slikken pillen om hun cholesterolspiegel op peil te krijgen. “We staan aan de
vooravond van de grootste medische tragedie aller tijden”.
De strekking en conclusie van het over zes
pagina’s uitgesponnen hoofdartikel lieten aan duidelijkheid niets te wensen over:
stop in het belang van uw eigen gezondheid onmiddellijk met het slikken van
cholesterolverlagende medicijnen. Liever vandaag nog dan morgen.
Die conclusie wordt echter allerminst gestaafd
door gepubliceerde uitkomsten van wetenschappelijk onderzoek. Sterker nog, vrijwel zonder
uitzondering wijzen de uitkomsten van intussen meer dan 175 wereldwijd gehouden
wetenschappelijke onderzoeken naar effecten van het gebruik van statinen
(cholesterolverlagende geneesmiddelen), waarbij honderduizenden proefpersonen gemiddeld
over meerdere jaren werden betrokken, op een significante daling van morbiditeit (ziekte)
en mortaliteit (sterfte). –but only in some very high risk groups did
statins reduce heart disease related parameters --but NOT all-cause mortality that should
be a logical consequence if there were no increases in deaths from other
causes. For example, an early large statin trial, EXCEL, was stopped at only 11
months at a 275% increase in deaths while the “successful” 4S study killed 2
more women on statin, and as all statin studies todate combined probably still do not show
an all-cause mortality benefit in women, more than a small detail, often overlooked.
Vandaar dat statinen in de westerse wereld tot
één van de meest gebruikte en succesvolle medicijnen tegen hart- en vaatziekten worden
gerekend but with remarkably little effect in all-cause (total) deaths, as top seller Lipitor
ads [U.S., Canada] state that they have not been shown to reduce heart disease or heart
attacks (as does: lipitor.com) Statinen worden voorgeschreven omdat is
aangetoond dat cholesterol één van de belangrijkste parameters is voor het ontstaan van
aderverkalking [cholesterol and calcium deposits in arteries have not been shown to be
causally related] en dat verlaging van het plasma cholesterol een belangrijke bijdrage
levert aan reductie van hart en vaatziekten plus hieraan gerelateerde sterfte but
certainly not in “primary” prevention in women, and not in all-cause mortality.
In Nederland staan de statinen qua gebruik op
nummer twee (na maagzuur-remmers). In de afgelopen vijf jaar is het gebruik van statinen
ongeveer verdubbeld. Bijna een miljoen Nederlanders gebruiken dagelijks statinen om
hun risico op vroegtijdig (overlijden aan) hart- en vaatziekten [but with an apparent
increased risk in other illness] te reduceren. Hart- en vaatziekten zijn bij
uitstek de voornaamste reden van overlijden in Nederland (jaarlijks ruim 50.000 doden).
De argumenten van de in het artikel aangehaalde
Amerikaanse cardioloog Peter Langsjoen tegen het gebruik van statinen vanwege een vermeend
negatief effect op het co-enzym Q10 systeem zijn zeer omstreden (ook het medisch
establishment kent afvalligen). Enig wetenschappelijk bewijs voor de uitspraken van
Langsjoen bestaat niet [our Canadian ads in our edition of NEJM have always advised
doctors of this link, and for example Bristol Meyer-Squibb has a hand-out about the Q10
problem induced by all statins ever studied].
Zijn stelling dat statinen slachtoffers maken,
zelfs veel slachtoffers maken ontbeert elke deugdelijke en controleerbare onderbouwing. De
heer Langsjoen publiceerde uitsluitend over co-enzym Q10 studies (bijdrage aan totaal 17
publicaties in negen gespecialiseerde vaktijdschriften, waarvan slechts één met
reputatie, namelijk American Journal of Cardiology / 1990). Bijna tweederde van voornoemde
publicaties zijn ouder dan tien jaar. Langsjoen deed geen gerandomiseerde dubbelblinde
onderzoeken en zijn studies werden dus niet volgens wetenschappelijke eisen uitgevoerd. The
allegation that Dr. Langsjoen, a renown and practicing cardiologist, did not follow
“scientific requirements” border slander and the suggestion that only one (1) of
the journals he published in is “reputable” or “has a (good)
reputation” slanders the other journals. Verreweg de meeste statinenstudies
dateren van begin jaren negentig, aangezien de eerste statine pas zo’n vijftien jaar
geleden op de markt kwam.
Langsjoen doet suggestieve uitspraken:
‘Nooit eerder bracht het medisch establishment miljoenen gezonde mensen bewust in
levensgevaar’en zijn artikel bevat ook veel onjuistheden. Harde aanwijzingen voor
associatie van statinen met eerder optreden van kanker [about cancer: most animal
trials show increased cancer and the recent PROSPER study showed with virtual
certainty the increase in “new” cancers in a group of 2900 Europeans on pravachol],
chronisch hartfalen [our Canadian prescribing information for doctors, and our ads in
medical journals warn about the risk of statins in heart failure], geheugenverlies [there
is enough evidence about memory problems to have extensive studies in progress ] en/of
Alzheimer zijn niet op basis van wetenschappelijk onderzoek bestaan niet, ook niet op
basis van meta-analyses. Al bij een vermoeden van dergelijke aanwijzingen mag ingrijpen
van overkoepelende controlerende organisaties, zoals bijvoorbeeld de Amerikaanse
‘watchdog’ FDA, worden verwacht.
Langsjoen verkondigt de ‘halve’
waarheid waar hij melding maakt van het van de markt halen van Baycol (cerivastatine),
doordat plotseling ‘opvallend’ meer mensen kwamen te overlijden. Dit was primair
een gevolg van ondeskundig voorschrijfgedrag, te weten het combineren van andere
cholesterolverlagende medicijnen met de desbetreffende statine, waarvoor nota bene in de
bijsluiters werd gewaarschuwd. [it is incorrect to blame the Baycol–Lipobay
withdrawal on improper prescribing: all statins are commonly used in combination
with other cholesterl affecting drugs, but Baycol stuck out by excess mortality
from rhabdomyolysis –and Bayer is in the process of paying in the order of 1b$ in
damages caused by their statin] Bovendien had cerivastatine een wat andere
werking dan de andere statinen [to my knowledge, cerivastatin worked 95% the same as
other statins, and in some not cholesterol related areas it might have been superior, and,
as it turned out, also more dangerous] Alhoewel elk onnodig overlijden er één teveel
is ging het hier wereldwijd om een zeer beperkt aantal calamiteiten, waarbij voornamelijk
mensen op leeftijd met een zwakke gezondheid werden getroffen. De keerzijde van deze
affaire is dat de melding van ‘adverse reactions’ kennelijk zo goed werkt dat
bij ernstige incidenten inderdaad ook tijdig wordt ingegrepen. [the suggestion that
there is accurate and timely reporting about adverse effects is not borne out by reality
or by the Baycol experience; massive amounts of peope are walking around with
diffuse muscle pains from for example Lipitor, but such thought of minor side
effects may on the long-term turn out to be major.
Te oordelen naar de zeer vele uit onze kring
ontvangen reacties heeft de suggestieve voorstelling van zaken tot grote onrust en twijfel
bij gebruikers van statinen geleid en veel schade aangericht. Lezers die zich door het
misleidende karakter van de informatie op het verkeerde been laten zetten en gevolg geven
aan de oproep om het gebruik van statinen onmiddellijk te staken, lopen helaas juist een
significant verhoogd risico te worden getroffen door (overlijden aan) een hart- of
herseninfarct. Dit blijkt uit ervaringen in Nieuw Zeeland, waar een dergelijk probleem
eerder speelde. Terwijl een goede instelling op deze medicijnen juist
voorkomt dat mensen vroegtijdig een infarct krijgen en/of daaraan overlijden (risicodaling
van 25 tot 30%) [this reduction is in cardio-vascular “events” but certainly
not in overall mortality where statins have failed to perform, see figure spliced in
below] en bijdraagt aan een langdurige toename van kwaliteit van leven.
De insinuerende uitlatingen in het onderhavige
artikel veroorzaken bewust onvoorstelbaar veel onrust [it is up to prescribing
physicians to establish the rism and benefit for a patients; it seems natural for a
“patient” to question the science, and his/her doctor about the usefulness of
the drugs prescribed; this article fulfills such useful function] en onnodig toename
van risico onder de vele patiënten in onze achterban (ca. 135.000 personen met een
erfelijke vorm van verhoogd cholesterol, ofwel 0,8 % van de bevolking), die:
1.
niet buiten
cholesterolverlagende geneesmiddelen kunnen [one of the cc’d, Dr. Kastelein, did a
study that Dutch hypercholesterolemics lived longer or as long as those around them prior
to about 90 years ago. Since statins have been around for effectively only 15, they cannot
be the underlaying cause of heart disease, and suggesting that statins –and not
other, like nutritional or other therapies, should be relied on first is illogical.
Statins, unlike insulin, are not essential to health since they are naturally entirely
absent in humans and mammals] om hun hoge risico op onnodig voortijdig overlijden
ongedaan te maken, en
2.
meestal medisch
onvoldoende op de hoogte zijn om de onjuiste, misleidende en stemmingmakende uitspraken op
hun juiste merites te kunnen beoordelen om zelf een goede afweging te kunnen maken [this
is insulting to those concerned, and is without supporting evidence], en
3.
naar uit de
praktijk blijkt, niet gemakkelijk uit zichzelf overgaan tot het nemen van adequate
preventieve maatregelen. Vooral jongeren zijn moeilijk tot het bijtijds nemen van
preventieve maatregelen aan te zetten, zelfs in hoog risico families [let me point out
that statin drugs have never been shown to reduce all-cause deaths in women, in the
young or in older populations].
Het artikel van de heer Melchior Meijer blijkt
een nagenoeg letterlijke vertaling te zijn van een tekst van mevr. Maryann Napoli, van het
Centre for Medical Consumers, dat in juni 2003 onder de titel ‘Cholesterol Skeptics
and the bad news about statin drugs’. Deze tekst werd c.q. staat gepubliceerd op hun
website www.healthyskepticism.org.
Aangezien bronvermelding bij het bewuste artikel van de heer Melchior in de bijlage van
het AD ontbreekt, is er feitelijk dus sprake van plagiaat.
Gezien
de aperte onjuistheid van de -overigens gemakkelijk te verifiëren- informatie en het
ontbreken van enige vorm van nuancering menen wij dat de auteur van het artikel evenals de
hoofdredactie van AD Magazine hun werk onzorgvuldig hebben gedaan en zich onvoldoende
rekenschap hebben gegeven van hun maatschappelijke verantwoordelijkheid door medewerking
te verlenen aan valse ‘stemmingmakerij’. [Let me suggest that the author and
the magazine did the readers a valuable service in pointing out some of the major failings
of statin drugs, the need for which being demonstrated by the unquestioning embrace of
this class of drugs by the compainant. Let me also point out that the used Dutch
word “geneesmiddel” means a substance that “heals from an
illness”. Most of those prescribed statins are not suffering from the classic
definition of an illness, and there are groups and societies where elevated levels of
cholesterol appears to be either no risk, or a risk benefit, and this includes those with
heart failure] Wij menen daarom dat met het desbetreffende artikel de
grens van wat maatschappelijk aanvaardbaar is, is overschreden en dat zowel auteur als de
hoofdredactie van AD Magazine aansprakelijk en medeschuldig zijn aan het opjutten tot het
nemen van onjuiste beslissingen die voor veel betrokkenen een dramatisch gevolg kunnen
hebben [but it may save others from cancer, i.e. the PROSPER study, since cancer is a
long-latency disease, as would be any but not all consequences of taking life-long statins.
Immers, gegeven het feit dat veel lezers van AD
Magazine tot de groep van statinegebruikers behoren had de redactie van AD Magazine kunnen
verwachten dat de impact van het eenzijdige, sterk negatief gekleurde artikel tot grote
onrust en twijfel bij veel betrokken gebruikers zou leiden. Desondanks heeft
men kennelijk verzuimd enige moeite te nemen om de juistheid van de geboden informatie
door deskundigen of een onafhankelijke bron te laten verifiëren [the author Meijer is
well supported by the sciencific litterature on the statins and he consulted renown and
reputable specialists].
Vanwege bovengenoemde redenen (onjuiste
informatie en het bewust aanzetten tot het nemen van vitale onjuiste beslissingen) dienen
wij als belangenbehartiger van vele Nederlanders met een sterk verhoogd risico voor
vroegtijdige manifestatie van hart- en vaatziekten [but whatever benefit in some groups
in cardiovascular benefit is generally not reflected in an extention of life, ie. in
all-cause mortality; it is narrow-sighted to assume an all-cause death benefit while
focussing only on cardio effects, which is where the autor Meijer supplies valuable data]
c.q. betrokken statinegebruikers bij uw Raad een klacht in tegen de auteur van het
artikel, de heer Melchior Meijer en de hoofdredactie van AD Magazine. Wij hebben groot
belang bij uw uitspraak om eventuele herhaling van dergelijke ongenuanceerde en
gevaarlijke berichtgeving te voorkomen [in Canada, this would be considered censorship].
Met het tijdig inzetten van een goed ingestelde
preventieve behandeling kan een winst van tot tientallen jaren langer leven worden behaald
[I’d like to see those studies that show extention of life by tens of years by the
use of statin drugs]. Volstrekt gezond wel te verstaan. De informatie zoals
gepubliceerd in AD Magazine belemmert het werk voor ons goede doel in ernstige mate zowel
bij het propageren van tijdige diagnose en behandeling als bij het systematisch
ondersteunen van de uiterst belangrijke therapietrouw bij iedereen die preventief voor
erfelijk hoog cholesterol wordt behandeld [The work by Dr. Kastelein suggests that the
cause of increased mortality in familial hypercholesterolemics is by other factors than
cholesterol, and an increased emphasis in those other directions would be logical and
evidently warranted.
Wij hebben geen principiële bezwaren tegen
gebruik van voedingssupplementen. Maar als gebruik daarvan wordt gepropageerd voor mensen
met een hoog cardiovasculair risico, die daarvoor een bewezen effectieve therapie volgen,
om ze vervolgens met ongefundeerde angstverhalen daarvan af te praten, dan menen wij dat
een grens wordt overschreden [-this is a complicated, leading, and not evidently
science supported position. However, if the suggests that Q10 suppements are not
warranted with statin use, I suggest that a search on Medline and of medical
advertisements to doctors indicate differently.]
Tot slot. Er bestaan geen geneesmiddelen met
een groter veiligheidsprofiel dan statinen [there ~100 side effects listed, each of
which can harm and some can kill; moreover, it is irrelevant to compare statin risks to
those of other drugs]. De effectiviteit en doelmatigheid [“achieve a set
purpose..”; this clearly depends upon what the purpose is: statins without question
lower cholesterol since they disable a key enzyme but they don’t lower mortality
according to the bulk of the studies –as one of the respondents in Lancet re the
PROSER study said: it changed the way people died [without changing overall deaths] from
heart disease to cancer.. not a great benefit to those aware of dying from cancer.]
van deze medicijnen zijn onomstreden, zoals ook blijkt uit de eerder genoemde circa
175 wereldwijde gepubliceerde wetenschappelijke onderzoeken. Met vrijwel geen enkel ander
medicijn is zoveel goede [sic] ervaring opgedaan als de 167 miljoen gebruikersjaren
waarop statinen kunnen bogen. There is no doubt that statins slash the production
of cholesterol by about 20 to 65%, as they by definition slash production of mevalonate,
farnesyl, geranyl, squalene, isoprenoids like CoQ10 and more. Without CoQ10 a cell
dies instantly and without the former proteins do not form properly. One can argue
that statins reduce cardiovascular “events” in some, one cannot argue that they
prolong life in anyone but the most unusual individuals in the statin trials.
I do not mind that this letter with comments be
used for any purpose. I attach a figure to illustrate the problem with cholesterol
being a cardiovascular cause.
Kind regards, Eddie Vos, vos@health-heart.org
[http://www.health-heart.org #5 site in “heart disease’ on Google, a not for
profit website; tel. & fax: +1 (450) 538 0465; Dr. Langsjoen bcc’d since this
apparently public letter may warrant an appology by its
author].
figure and end of Dutch letter on next page.
Vertrouwend van u te mogen horen en met
vriendelijke groet,
A.C. van Bellen voorzitter
Bijl. klacht in 8-voud
Cc: hoofdredactie AD Magazine
– Rotterdam
-
prof dr. Ernst
van der Wall / hoogleraar cardiologie LUMC en voorzitter Nederlandse Vereniging voor
Cardiologie (NVVC) – Leiden
-
prof. dr John
Kastelein / hoogleraar vasculaire geneeskunde AMC en voorzitter van de Nederlandse
Vereniging van Atherosclerose en Vasculaire Biologie – Amsterdam
-
dr Volkert Manger
Cats / medisch directeur Nederlandse Hartstichting – den Haag
-
Tweede-Kamercommissie
voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport - den Haag
Verweer
Melchior Meijer aan de Raad voor de Journalistiek
Aan:
Raad voor de Journalistiek
Van: Melchior Meijer
Betreft: Verweer aanklacht A. C. Van Bellen, Stichting Bloedlink
Ronneby,
Zweden, 11 februari 2004.
Geachte
Raad,
A.C.
Van Bellen, voorzitter van de Stichting Bloedlink, heeft bij u een klacht gedeponeerd over
het door mij geschreven verhaal ‘Wondermiddel of tragedie?’, dat op 10 januari
jl. werd gepubliceerd in het AD Magazine. Ik ga hier kort in op zijn beschuldigingen, voor
meer informatie verwijs ik naar mijn bronnen. Ik heb ook een klein deel van de gebruikte
documentatie meegezonden en zal ter zitting aanwezig zijn om uw vragen te beantwoorden.
De
boodschap van het verhaal is niet, zoals Van Bellen het ziet, onmiddellijk te stoppen met
het slikken van HMG Co-A reductase remmers (statines). De boodschap luidt dat deze
medicijnen tegelijk met de cholesterolsynthese de aanmaak van enkele andere vitale stoffen
blokkeren en dat statinegebruikers problemen kunnen voorkòmen door tenminste één van
die stoffen – ubiquinon – bij te slikken. In het artikel wordt nadrukkelijk
gesteld dat statines wel degelijk een bescheiden bescherming tegen fatale hartinfarcten
bieden, zij het alleen bij mannen van middelbare leeftijd met een hoog risicoprofiel en
niet bij vrouwen en ouderen.
De door
Van Bellen aangevoerde grote onderzoeken laten helaas geen significante daling van de
totale mortaliteit zien. In de studies die werden voltooid, is de totale sterfte in de met
statinen behandelde groepen en de placebogroepen ongeveer gelijk. Eén enorme studie
– EXCEL – werd binnen een jaar afgebroken, omdat zich in de behandelde groep
alarmerend veel extra sterfgevallen voordeden (275 procent), voornamelijk als gevolg van
kanker. In de vaak aangehaalde 4S studie bevonden zich in de placebogroep aanzienlijk meer
rokers. Toch stierven in de behandelde groep twee vrouwen meer aan een hartinfarct. Rory
Collins, de leider van de bejubelde Heart Protection Study, weigert de totale gefaseerde
mortaliteitscijfers van zijn megaproject prijs te geven. Zoek er naar in de studie, bel
hem zoals ook ik deed, u komt er niet achter. De cumulatieve totale sterfte onder mannen
en vrouwen zou ‘minder relevant’ zijn. Ik kan deze merkwaardige zwijgzaamheid
slechts op één manier interpreteren: er kwam een moment waarop de mortaliteit in de
behandelde groep alarmerend begon te worden, maar nog net niet hoger was dan in de
placebogroep. Voor Collins het sein om de studie – met de op dat moment nog net voor
statinebehandeling pleitende cijfers – te beeindigen. Pfizer zet in haar Amerikaanse
en Canadese advertenties de tekst: ‘Lipitor heeft niet bewezen hart- en vaatziekten
en hartinfarcten te verminderen.’ In een piepklein font, uiteraard. Ook in haar
TV-reclames verschijnt altijd deze tekst.
Cardioloog
Peter Langsjoen is geen afvallige randfiguur, zoals Van Bellen suggereert, maar een
serieuze (regulier opgeleide en praktizerende) cardioloog en onderzoeker. Hij is
bestuurslid van The American Board of Cardiologists. Zijn waarnemingen worden bevestigd
door respectabele collega’s uit de hele wereld, vandaar die brandbrief naar de
overheden. Ik vraag me af of Van Bellen Langsjoen ook face to face van kwakzalverij zou
durven betichten. Dat hij niet in de ‘vooraanstaande’ vakbladen heeft
gepubliceerd, heeft niets te maken met de kwaliteit van zijn ruim veertig onderzoeken,
maar alles met het beperkte budget dat onafhankelijke wetenschapsmensen tot hun
beschikking hebben. Langsjoens onderzoek is uitgevoerd volgens de geldende
wetenschappelijke mores en een ieder kan het controleren. Het is overigens een bekende
misvatting dat de kleinere wetenschappelijke tijdschriften minder betrouwbare data
publiceren. Een waarneming is een waarneming is een waarneming. Waar die gepubliceerd
wordt, is irrelevant.
Van
Bellen beschuldigt Langsjoen van het doen van suggestieve uitspraken. Daarin heeft hij sec
gesproken gelijk. Ik zal proberen uit te leggen waar de ‘suggestie’ zit. Daartoe
eerst wat feiten:
- Langsjoen
en collega’s constateren dat 70 procent van de mensen een half jaar na aanvang van
statinetherapie diastolische dysfunctie, een eerste teken van hartfalen, vertonen.
- In alle
relevante onderzoeken is aangetoond dat patiënten met hartfalen erg weinig van het
co-enzym ubiquinon in hun cellen hebben.
- Morisco
et al toonden in een placebo-gecontroleerde lange termijn studie overtuigend aan dat
aanvulling met ubiquinon de pompfunctie van een ‘falend’ hart verbetert en erger
kan voorkomen.
- Statines
blokkeren de aanmaak van mevalonaat en daarmee de synthese van ubiquinon en een aantal
andere vitale stoffen. Wellicht ten overvloede: ubiquinon is nodig voor de
energieproductie in de celkernen. Vooral de hartspiercellen zijn ervan afhankelijk. Het is
ook een belangrijk vetoplosbaar mitochondriaal antioxidant. Zonder het stofje gaat elk
zoogdier dood. De paralelle blokkade is een door iedereen te controleren mechanisme en
goed bekend bij de statineproducenten. In Canada zetten de fabrikanten deze informatie
netjes in de artsenvoorlichting, compleet met een waarschuwing betreffende hartfalen, in
de rest van de wereld doen ze dat om mij onbekende redenen niet.
Langsjoen trekt op basis van zijn eigen onderzoek, de
ervaringen van collega’s en op grond van de logische, gedocumenteerde biologie achter
HMG Co A reductase onderdrukking de conclusie dat statinegebruik direct tot hartfalen kan
leiden. Dit is inderdaad een suggestie. Maar wel een van het het soort ‘1 plus 1 zou
wel eens 2 kunnen zijn’. Een aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid. Als het
klopt, zijn de consequenties verschrikkelijk, vooral gezien het gegeven dat nog maar
weinig mensen langer dan vijf jaar behandeld zijn. Hij pleit vergeefs voor onafhankelijk
onderzoek. Als medisch journalist vind ik zijn uitspraak ‘het establishment brengt
miljoenen mensen bewust in levensgevaar’ niet overtrokken. Langsjoen wil uitsluitend
dat artsen en patiënten eerlijk geinformeerd worden, zodat mensen zelf kunnen bepalen of
ze het onderdrukte ubiquinon aanvullen. Ik vind dat billijk. Veel lezers (onder wie
artsen) ook, zo blijkt uit een groeinde stroom brieven. Uit de reacties van lezers valt af
te leiden dat de meeste betrokkenen de strekking van het verhaal prima hebben begrepen.
Van Bellen bagatelliseert de gesignaleerde oversterfte in
de behandelde groepen aan kanker. Ik raad hem aan een e-mail te sturen aan Newman en
Hulley, die in 1996 na een meta-analyse uitdrukkelijk waarschuwden voor de carcinogene
eigenschappen van statines. Ze deden dat in het Journal of the American Medical
Association, een blad dat Van Bellens ballotage met glans zal doorstaan. Statinen werden
toen nog geen decennium gebruikt. Newman en Hulley toonden, slechts na een uitdrukkelijk
beroep te hebben gedaan op de Amerikaanse Wet Openbaarheid van Bestuur, ook aan hoe de
kankerverwekkende potentie van de medicijnen in de FDA-zittingen door de farmaceutische
lobby werd verdoezeld. PROSPER, het enige grote onderzoek naar het effect van statinen bij
ouderen, signaleerde in de behandelde groep 24 kankerdoden meer, hoewel die groep
beduidend minder rokers bevatte.
Transient Global Amnesia, ofwel voorbijgaand algemeen
geheugenverlies, is niet zo’n zeldzame bijwerking van statinen als Van Bellen zegt te
weten. Uit mijn communicatie met Dr. Beatrice Golomb, een neurowetenschapper die in
opdracht van de National Institutes of Health de ongewenste effecten van deze medicijnen
in kaart brengt, blijkt dat het probleem veel vaker voorkomt dan de producenten toegeven.
Medio dit jaar sluit Golomb een onafhankelijke studie af. Mijn bron Dr. Duane Graveline,
ex-astronaut en NASA-arts, kwam in januari 2004 met het boek ‘Lipitor, thief of
memory’. Graveline is de uitvinder van de gewichtloosheid-simulator, met andere
woorden iemand die academisch denkt en geen boek schrijft op basis van een paar
anecdotische gevallen.
Van Bellen stelt dat het Baycol-Lipobay incident
uitsluitend moet worden toegeschreven aan onoordeelkundige combinatie met fibraten. Dit is
nonsens. Alle statinen worden in combinatie met fibraten geslikt. Cerivastatine deed exact
hetzelfde als zijn zusjes, alleen nog effectiever. Bayer heeft voor zo’n 1 miljard
dollar aan schadeclaims liggen. In feite is het niet eerlijk dat alleen Bayer wordt
aangepakt. Pfizers Lipitor is slechts iets minder potent en maakt naar alle
waarschijnlijkheid ook slechts iets minder slachtoffers. Het meldingssysteem voor
‘adverse reactions’ waar Van Bellen van opgeeft, werkt voor geen meter. Uit de
brieven en telefoontjes die na publictaie van dit verhaal binnenkwamen, blijkt dat
massa’s Nederlandse statineslikkers worden geplaagd door vooral spierpijn en
onuitsprekelijke vermoeidheid. Dit zijn voorstadia van onomkeerbare schade. Hun dokters
zeggen (naar eer en geweten) dat dit geen bijwerking van hun cholesterolverlager kan zijn
en melden het dus niet als zodanig aan. Resultaat: massa’s patiënten staan in de
kou.
Het verhaal over de ‘soortgelijke ervaring in Nieuw
Zeeland’ is niet gedocumenteerd. De sterfte in de grote studies schommelt in de
controlegroepen steevast rond de 1 procent per jaar. Over een eventueel rebound-effect is
niet gepubliceerd.
Dat mijn verhaal onrust veroorzaakt, is onvermijdelijk. De
farmaceutische industrie onthoudt artsen en patiënten wezenlijke informatie en als die
informatie plotseling doorsijpelt, voelen mensen zich terecht beetgenomen. Ik heb
uiteraard een paar nachtjes liggen woelen alvorens het verhaal aan te bieden. Uiteindelijk
woog het maatschappelijke belang van publicatie voor mij op tegen de onrust die het zou
veroorzaken. Laat er bij u geen misverstand over bestaan dat ik alles heb geprobeerd om de
aangeklaagde partij in deze – de statineproducenten – tot een weerwoord te
bewegen. Afzonderlijke producenten stuurden mij naar overkoepelende organisatie Nefarma.
Nefarma ontweek, zoals u in meegestuurde documentatie kunt zien, commentaar. Veel
Nederlandse artsen slaan op tilt als je ze met de in het verhaal aangedragen vragen
confronteert, maar blijven vervolgens steken in hun mantra van ‘Alle grote studies
laten zien dat statines volkomen veilig zijn etc.’ Uiteraard waren er ook Nederlandse
artsen die mij netjes te woord hebben gestaan. Zij gaven ruiterlijk toe dat de meeste
informatie voor hen nieuw was, dat het een consistent verhaal is en dat ze zich in de
materie zouden verdiepen. Ik heb er voor gekozen deze hardwerkende dokters niet te
gebruiken als uithangbord van een naieve medische stand. Hen wordt immers vitale
informatie onthouden. En de visie van de woedende artsen had ik al geschetst in de eerste
twintig regels van het broodverhaal: de heersende opvatting. Tot nog toe heeft geen van
deze deskundigen een poging gedaan de in het artikel opgesomde problemen met valide
tegenargumenten te ‘debunken’. Niet in de twee artikelen die het AD daags na
publicatie afdrukte, niet op de websites van hun vakorganisaties en niet in de genante
vertoning bij Felix Meurders op TV (over eenzijdige berichtgeving gesproken).
Van Van Bellens bewering dat mijn verhaal een kopie zou
zijn van Maryann Napoli’s ‘The bad news about statin drugs’, zakt mijn
broek op de knieën. Ik heb maanden research in dit verhaal gestoken. Ik heb de halve
wereld rondgebeld, bibliotheken uitgepluisd, bij farmaceutische bedrijven op de stoep
gestaan. Ik heb bovendien wel eens vaker een verhaal geschreven. Denkt deze man werkelijk
dat ik domweg een stukje van het internet zou overschrijven? Deze laagbijdegrondse
aantijging is de enige die ik Van Bellen echt kwalijk neem. Een blik op Napoli’s
tekst toont gelukkig direct hoe vergezocht zijn beschuldiging is. Napoli bezocht in juli
2003 een congres over dit onderwerp. Enkele belangrijke argumenten in haar verslag komen
ook in mijn verhaal terug. Nogal wiedes. Als ik Joel Kaufmann bel om uitleg over de
verdwijntruc rond bijwerkingen, zegt hij natuurlijk ongeveer hetzelfde als wat hij op
zo’n lezing zegt. Veel van de info in Napoli’s artikel komt in mijn verhaal niet
aan de orde, veel wat ik heb, voerde zij niet op. Een nonsens-beschuldiging. En onder de
gordel.
In het slot van zijn aanklacht neemt Van Bellen het op
voor de 0,5 procent van de bevolking (hooguit en niet 0,8 zoals hij stelt) met familiaire
hypercholesteraemie. Hij zegt dat deze mensen niet buiten statines kunnen.
Atherogenese-deskundige Dr. Kastelein – een van de mensen die een kopie van de
aanklacht hebben gekregen en zich publiekelijk opwonden over het artikel – heeft
echter in een aardig gynaeologisch onderzoek vastgesteld dat een erfelijk verhoogd
cholesterol tot 1910 mogelijk een evolutionair voordeel was. Deze mensen werden net zo oud
als en vaak ouder dan de rest van de bevolking. Ook (net als vandaag de dag) vaak 90-plus.
Na 1910 is er ‘iets’ gebeurd waardoor mensen met FH meer dan anderen werden
getroffen door de opkomende epidemie van hart- en vaatziekten. U zult met mij eens zijn
dat dat niet het plotseling stoppen met statines was. Het was ook niet hun cholesterol,
dat immers altijd hoog is geweest. Ook was het niet de consumptie van verzadigd vet, want
die nam juist af. Het was iets anders. De literatuur wemelt van de aanwijzingen dat
factoren in de moderne voeding het in principe onschadelijke cholesterol
‘corrumperen’, waardoor het atherogeen (aderverkalking bevorderend) wordt. Deze
aanwijzingen worden helaas stelselmatig genegeerd, waarschijnlijk omdat met interventies
gericht op het wegnemen van deze factoren geen megawinsten kunnen worden gegenereerd.
Ik wil u er ook op wijzen dat Van Bellen geen
onafhankelijke partij vertegenwoordigt. De Stichting Bloedlink wordt voor een groot deel
gefinancierd door Pfizer, AstraZeneca, Bristol Meyers Squibb en Novartis. Ik ben voor een
follow-up artikel aan het uitzoeken in hoeverre de farmaceutische industrie dit soort
soort clubs gebruikt als willig en kritiekloos propagandapodium. Angstige mensen vormen
het beste marketing-instrument dat je je kunt wensen.
Ik hoop u voorlopig voldoende te hebben geinformeerd.
Hoogachtend,
Melchior Meijer.
Thema paginas
Statines -
Lipitor
Statines
Statines II
Cholesterol
Cholesterol mythe
Co-enzym Q10
Goed voor hart/bloedvaten?
